Als beginnend predikant krijgt Sander Ris in 2012 de ultieme krachtproef. Hij is én vertrouwenspersoon van één van de verdachten in de zaak Johan de Waal én moet proberen zo objectief mogelijk zijn pastorale werk te doen.
Als beginnend predikant krijgt Sander Ris in 2012 de ultieme krachtproef. Hij is én vertrouwenspersoon van één van de verdachten in de zaak Johan de Waal én moet proberen zo objectief mogelijk zijn pastorale werk te doen. prive

Moord op Johan de Waal zorgt voor ingewikkelde dilemma’s bij Sander Ris

3 januari 2022 om 14:51 Achtergrond Moordzaak Johan de Waal

HARDINXVELD-GIESSENDAM Als beginnend predikant krijgt Sander Ris in 2012 de ultieme krachtproef. Hij is én vertrouwenspersoon van één van de verdachten in de zaak Johan de Waal én moet proberen zo objectief mogelijk zijn pastorale werk te doen. Een ingewikkelde dubbelrol, vertelt Ris bijna tien jaar later. Een monoloog over de dilemma’s en afwegingen van de toenmalige voorganger van de Gereformeerde Kerk in Boven-Hardinxveld.

door Alex Monster

,,Als predikant in Boven-Hardinxveld stond ik in contact met best veel inwoners. Ik voerde pastorale gesprekken en probeerde ook rondom de moord op Johan de Waal voor iedereen bereikbaar te zijn. Dat laatste is me niet goed gelukt, maar ik voel me niet schuldig over hoe ik gehandeld heb. Ik zou het niet anders kunnen doen. Maar terugkijkend zie ik wel de nadelige gevolgen van mijn keuzes toendertijd.

Nog vóór de moord op Johan had ik door mijn pastorale werk in het dorp de neef van Johan (de zoon van Johans broer Piet, AM.) leren kennen. Hij en familieleden om hem heen hadden mij op een specifiek moment nodig als predikant en pastor. Dus ik probeerde er voor hen te zijn. Op een dag cirkelden de helikopters boven het dorp. Ik hoorde dat Johan gevonden was. Zijn neef was verdachte in de zaak. Dat kwam hard binnen bij mij. Ik voelde direct aan dat dit ook veel van mij zou vragen. Door mijn band met die kant van de familie kon ik niet onzichtbaar of neutraal blijven rond Johans dood. Ik ben advies gaan inwinnen. Het was niet zo dat ik automatisch allerlei instructies kreeg van de kerkelijke koepelorganisatie. Ik ben serieus gaan rondbellen. Tijdens wandelingen in de Avelingen dacht ik na en bad ik. Bijbelteksten als de bergrede van Jezus waren belangrijk voor mij. In de Bergrede kiest Jezus de kant van hen die de minste macht hebben en gemangeld door het systeem ‘dorsten en hongeren naar gerechtigheid’, zoals Jezus het zegt. Het betekende voor mij dat ik niet onzichtbaar kon blijven. Ik moest er zijn voor het deel van de familie met wie ik al verbonden was. Ik begreep meteen dat ik er dan minder kon zijn voor de geliefden en vrienden van Johan die ook door een hel gingen. 

Om advies in te winnen heb ik toen contact gezocht met een predikant in het gevangeniswezen. Hij raadde me aan om volledig neutraal te blijven in de gesprekken met Johans neef. Ik moest nooit laten merken of ik dacht dat hij het wel of niet had gedaan. Zo zou hij de ruimte krijgen om eventueel later terug te komen op eerdere gesprekken en gedane uitspraken en bleef ik als pastor beschikbaar voor mensen uit de vriendenkring van Johan. 

Het is niet zo dat ik bewust partij koos in de moordzaak

Ik knoopte het advies in mijn oren, maar ik kon geen rolletje spelen tegenover Johans neef. Mijn innerlijke overtuiging was en is: deze man heeft Johan niet vermoord. Tegelijkertijd heb ik wel mijn dilemma met hem gedeeld. Als hij zou vertellen dat hij wel iets met de moord te maken had, moest ik er iets mee doen. Dan had ik naar de politie of een vertrouwenspersoon moeten gaan.

Het is niet zo dat ik bewust partij koos in de moordzaak. Ik stond open voor andere geluiden, maar door mijn betrokkenheid bij dit deel van de familie zou het wel kunnen dat andere mensen mij niet meer in vertrouwen namen. Door mijn acties sloot ik dus wellicht de deuren voor andersdenkenden. Dat was zeker niet mijn bedoeling. De Gereformeerde Kerk in Boven-Hardinxveld wil een gemeente zijn voor iedereen. Wil een plaats zijn waar standpunten kunnen worden gedeeld. 

Ik heb de moordzaak één keer licht aangeraakt in een preek. Dat je mensen nooit zomaar kan beschuldigen. De moord was geen veelbesproken zaak binnen de muren van de kerk: we hebben er niet over geroddeld. Wel was ik er in mijn pastorale werk veel mee bezig. In persoonlijke gesprekken. Mensen worstelden met de zaak.

In een heftige zaak als deze verdwijnt de nuance. Mensen delen elkaar op in twee kampen: je bent vóór de een of vóór de ander. Als predikant kan en wil ik daar niet in mee. Nadat de zaak wat was geluwd heb ik bijvoorbeeld bewust contact gezocht met iemand die dichtbij Johan had gestaan. 

Het zou kunnen dat ik in die periode de helft van het dorp verloren ben. In die zin zet ik vraagtekens bij mijn optreden van destijds. Wanneer ik predikant ben in een dorp of zoals nu in de wijk van een stad, stel ik mezelf zoveel mogelijk open voor mensen. Ik raak betrokken bij mensen en op mijn beurt probeer ik mijn (gezins)leven voor hen te openen. Het hoort bij hoe ik predikant wil zijn. Dat heeft voordelen. Tegelijkertijd heb je, zeker bij moordzaken, een zekere distantie nodig als predikant. Een bepaalde neutraliteit. Daar ben ik minder goed in. 

Ik kom uit Sliedrecht. Ik ken de regio en haar inwoners vrij goed. Boven-Hardinxveld is voor mij niet zomaar een dorp. Ik ben ermee verbonden. Ik heb een stukje liefde voor dat dorp. Dat klinkt misschien vreemd, maar zo is het. Ik geloof in de goede wil van de mensen in het dorp. Daarmee sluit ik niet mijn ogen voor de dingen die niet kloppen. Maar ik denk dat het overgrote deel van het dorp oprecht bezig is om in vrede met elkaar om te gaan. Ik kan me ook niet voorstellen dat Boven-Hardinxveld bewust de waarheid in de moord op Johan de Waal achterhoudt. Als mensen in het dorp écht zouden weten wie hem vermoord heeft, dan zou de zaak allang opgelost zijn. Iemand zou, bijvoorbeeld uit gewetenswroeging, naar een vertrouwenspersoon zijn gegaan om zijn geheim te delen. Naar een huisarts. Naar een predikant misschien. Ik kan dus ook niet meegaan met complottheorieën dat inwoners elkaar in deze zaak zouden dekken of dat het dorp bewust de waarheid achterhoudt in de moord op Johan de Waal.”

Wil je contact hebben met Alex Monster, de schrijver van dit artikel? Mail dan naar a.monster@bdu.nl.

Eerder in dit dossier publiceerden wij de volgende artikelen:

- De moord op Johan de Waal: de moeilijke keuzes van de redactie

- Kijk item Johan de Waal in Opsporing Verzocht terug

- Gemengde gevoelens bij mobiel media lab De Waal

- Zaak De Waal: wie heeft informatie over de verzwaringsmaterialen?

- Moord weer in Opsporing Verzocht

- Rechercheteam: ‘Daders wisten lokaal goed de weg’

- Hoe de recherche het hoofd breekt over ‘help Johan, help’

- ‘Johan de Waal met kruiwagen en al gedumpt’

- ‘Energie bij recherceteam Johan de Waal’

- ‘Samenwerken was extreem lastig, vooral voor neef Johan’

- De poldercowboys De Waal waren altijd een beetje anders

- Ina is bij toeval oorgetuige in de zaak Johan de Waal

- ‘Johan kon niet zonder mijn nichtje’

- Advocaat Joost Loevendie blikt terug op ‘heel lelijke zaak’

- Een koepel over de boerderij van Johan de Waal

- Eerste tips in moordzaak Johan de Waal

- ‘Johan was een engerd, je mocht niet anders over hem denken’

- Nog geen tips in zaak Johan de Waal

- ‘Johan kon moeilijk zijn, maar voor dieren, kinderen en vrienden deed hij alles’

- Oud-burgemeester Wiebosch-Steeman: ‘Het dorp weet wie Johan de Waal vermoord heeft’

- De moord op Boven-Hardinxvelder Johan de Waal: een zaak die niet loslaat

- Recherche zoekt nieuwe informatie in moordzaak Johan de Waal

Maandag 10 januari online: een gesprek met ‘oorgetuige’ Ina. Op de avond van de vermissing fietste zij voorbij de boerderij van Johan de Waal. ,,Ik hoorde gegil en gekrijs.” 

Loopbaan Sander Ris
Na het afronden van de studie theologie ging Sander Ris (41) aan de slag als stafwerker / studentenpastor bij IFES-Nederland & Evangelisch Werkverband binnen de PKN. Na een kort dienstverband als vertegenwoordiger van Stichting Present, werd de Sliedrechter in 2011 predikant van de Gereformeerde Kerk Boven-Hardinxveld. Zijn eerste ambt als voorganger. In 2016 aanvaardde Ris een beroep van De Ontmoetingskerk in Rijssen en verhuisde hij met zijn gezin naar Twente. In september 2020 werd Ris parttime ‘predikant-pionier’ van pioniersplek De Fontein in Apeldoorn.

Tips of informatie?
Politie en Openbaar Ministerie zijn er alles aan gelegen om deze zaak alsnog op te lossen. Heb je informatie of tips die het verschil kunnen maken? Bel dan 0900-8844 en vraag naar het Cold Case Team van de politie in Rotterdam. Of ga naar het tipformulier op politie.nl. Voor de gouden tip in deze zaak is nog steeds een beloning van 10.000 euro beschikbaar.

advertentie
advertentie