Sinterklaas in bange dagen

24 november 2009 om 00:00 Nieuws

GORINCHEM - Deze prachtige volzinnen schreef de redacteur van de Nieuwe Gorinchemsche Courant in 1901. Heel herkenbaar, want nog steeds komt de Sint langs in de gure decembermaand en wordt het feest in huiselijke kring gevierd. Toch kent het sinterklaasfeest een bewogen geschiedenis. Om dit te verduidelijken, zullen we ons richten op de periode 1939-1945.

,,Het feest van den ouden Sint is een zonnestraal in de druilerige en triestige Decembermaand met haar donkere luchten, fijnen motregen en beklemmenden mist. Wanneer daar buiten de natuur schijnt te treuren, dikke koude tranen van takken en twijgen druppelen, de paden nat en glibberig zijn, de straatsteenen glimmen van vuil en viezigheid en een koude vochtige wind alles tot zelfs uw kleeren klam en kil maakt, dan is ’t de goedmoedige, vriendelijke Sint, die met zijn drukke bereddering en omslachtig bezig zijn, met zijn ongedachte verrassingen en aardige fopperijen, met zijn geheimzinnige schenkingen en ongezochte welwillendheden overal leven en warmte en vroolijkheid verspreid, het hoofd verheldert en het hart doet popelen van genot, de zorgen voor een oogenblik wegvaagt en het geluk een plaatsje geeft aan den haard van de onze geliefde huiskamer.”

Dit is het elfde artikel van een reeks van 12 die maandelijks in deze krant zal verschijnen. Aanleiding voor deze reeks is het honderdjarig bestaan van de historische vereniging Oud-Gorcum. Het aan het jubileum gekoppelde feestthema is toepasselijk ‘feesten, uitgaan en vertier’. Elk maand is er wel een feest of een vorm van vermaak dat typisch is voor die maand. Deze maand is dit het Sinterklaasfeest.

Vroeger zong men al ‘Zou de goede Sint wel komen…’. Dit was zeker ongewis in 1939. Het land maakte zich op om de vijand te weerstaan. Eerst verschenen er in de krant verhalen dat er te weinig grondstoffen voorradig waren om het suikergoed te maken voor het Sinterklaasfeest.

En op 5 december kwam de Sint uit een door burgeroorlog geteisterd Spanje en arriveerde per schip Buiten de Waterpoort, de vele mijnen negerend. Hij trof een escorte aan van het garnizoen en maakte een tocht door de stad waarbij hij van zijn schimmel viel. Vervolgens werd hij welkom geheten door de garnizoenscommandant op het Kazerneplein. Zo werd het ook voor de gemobiliseerden gezellig. Maar bij velen was er een dubbel gevoel. Dat blijkt uit het gedicht geschreven door een grenadier:

Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan. Ik zie reeds de Sint met een gasmasker staan.

Wat zal hij ons brengen die aardige vent,

Demobilisatie of een bombardement?

Wat kan het ons schelen, Holland is toch paraat; Wij staan hem te woord, wij zijn toch soldaat!

En wordt hij soms lastig, dan toch niet getreurd. Dan is het met die oude al spoedig gebeurd.

Maar Sint, van U wordt juist wat anders verwacht. Wellicht hebt gij voor allen wat medegebracht.

Om ons te vermaken, wees welkom dus Sint.

De vrede wordt door U en ons toch bemind

Schenk dit jaar Europa, den vrede en vlug,

Keeren allen beslist naar hun haardsteden terug

Dan zijn wij gelukkig en gij krijgt allicht,

Den prijs voor de vrede door Nobel gesticht.

Het feest werd niet alleen door de soldaten gevierd. De Gorcumse burgers konden met hun kroost ook de zorgen achter zich laten op een St. Nicolaasfeest voor de kinderen van Buurtvereeniging “Kortendijk-Bagijnenwal” en een feest voor de kinderen van de school in de Zustersteeg. De goedheiligman kreeg helaas geen Nobelprijs.

Toen Nederland bezet was, bleef de Sint komen. Zo deed hij in 1941 de school van onderwijzer Van der Giessen aan. Sint strooide met pepernoten, terwijl Piet ‘een ondeugende rakker in den zak stopte, tot groot leedvermaak van de overige ‘zoete’ kinderen. Tevens trad goochelaar Don José de Blasini (Hans Blase) op. ‘

Men had juist in deze bange dagen een grote behoefte aan gezelligheid, ondanks een vroege winkelsluiting en distributie. De bezetter liet het feest wijselijk met rust, hoewel men in dit kader ook kan wijzen op de Sinterklaas razzia van 1944 in Haarlem en Kennemerland. Sterker nog, men gebruikte het feest om zich positief te onderscheiden. In 1942 organiseerde de Jeugdstorm een speelgoedactie voor het misdeelde kind. Men ging langs de deuren om oud speelgoed, hetzij snoepbonnen of geld op te halen om arme kinderen een leuk Sinterklaasfeest te geven. Gedurende de hele oorlog werd pakjesavond gevierd. Maar zeker tijdens de hongerwinter moet het voor de ouders improviseren zijn geweest om er toch iets feestelijks van te maken.

In 1945 was het feest aanleiding om de bevrijding dunnetjes over te doen. Vele buurtverenigingen en scholen hielden sinterklaasfeesten. Zo lezen we in de krant dat Jeugdzorg Volksonderwijs twee Sinterklaasfeesten organiseerde voor de kinderen van de openbare lagere scholen. Bij het eerste feest, voor de jongere kinderen, kwam Sinterklaas op bezoek. Er werden leuke fimpjes gedraaid en er was een cadeautje. De oudere kinderen werden op hun feest eveneens getrakteerd en ze konden genieten van Oom Cor met zijn sprekende pop Tinus, een goochelaar en Jan Klaassen. Zo lieten ze de moeilijke afgelopen jaren achter zich en kon er weer ouderwets gelachen worden. Maar in de krant verscheen het volgende gedicht van L. Leeuwis, waaruit een duidelijke oorlogsmoeheid sprak:

Chocolade letters, tekenboeken, borstplaat,

Bouwdozen, poppen, jeeps, een lekker suikerbeest,

De Schim van Zwartepiet waart ’s avonds in de schoorsteen

Het kinderhart is nooit zo vol geweest.

Washington, NSB-ers, annexatie, Rusland,

Poudre de riz, danszalen, bioscoop,

De proefatoom barst dond’rend in woestijnen.

- O Sint, jaag toch uw schimmel op de loop!

Rijdt over daken van wapenfabrieken,

Zend door de schoorstenen legers van Pieten,

Neem de atoomsplitsers mee in de zak,

Draaf met een raat’lend geweld over ’t dak