Yad Vashem-onderscheidingen voor Spronk en Van Veldhoven

De verzetshelden Marinus Spronk en zijn vrouw Johanna Spronk – van Angeren uit Gorinchem en Gregorius van Veldhoven en zijn vrouw Sophia van Veldhoven – van den Berg uit Achterberg kregen dinsdag postuum de Yad Vashem onderscheiding. Deze hoogste Israëlische onderscheiding werd tijdens een bijzondere plechtigheid in de dijksynagoge te Sliedrecht uitgereikt aan de kinderen van deze oorlogsslachtoffers. Hun namen worden nu bijgeschreven op de ‘Eremuur in de Tuin der Rechtvaardigen’ van Yad Vashem in Jeruzalem omdat zij ‘in de Tweede Wereldoorlog, met gevaar voor eigen leven, niet alleen Joodse medeburgers hebben beschermd en gered maar ook neergeschoten Engelse en Amerikaanse vliegeniers.’ Zowel Marinus Spronk als Sophia van Veldhoven zijn na verraad door de nazi’s vermoord.

Yad Vashem is een Israëlische overheidsinstelling voor oorlogsdocumentatie, -onderzoek en –educatie, om de Shoah (de Holocaust) vast te leggen. In Jeruzalem is ook een monument ter herinnering aan de Joodse slachtoffers en een ‘Dal van de Verwoeste Gemeenschappen’. Niet-Joodse mensen, die met inzet van eigen leven en vaak ook dat van hun huisgenoten, Joden hebben gered, worden geëerd met de hoogste Israëlische onderscheiding ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’. Aan deze onderscheiding zijn verbonden een oorkonde, een medaille en vereeuwiging van de namen op de Eremuur.

De onderscheidingen voor Spronk en Van Veldhoven zijn aangevraagd door Jack de Lange, die als Joodse jongen bij beide families was ondergedoken.

SLIEDRECHT/GORINCHEM/ACHTERBERG – ,,Na 65 jaar is het nog moeilijk te begrijpen. Mijn vader (Marinus Spronk) was vermoord en mijn moeder had tien maanden in kamp Vught gezeten. Het verdriet in ons gezin was na de oorlog onbeschrijflijk. Maar pa was een held, daar moesten we trots op zijn. Onze emoties waren bevroren. Trots zijn op hetgeen we misten bleek een onmogelijke taak. Maar het grote zwijgen was begonnen, bijna een leven lang.”

Ton Spronk vertelde in zijn dankwoord in de dijksynagoge in Sliedrecht geëmotioneerd over zijn persoonlijke leven en hoe dat in de naoorlogse jaren werd hervat. Er werd thuis nergens over gesproken. De kinderen moesten gewoon naar school en daarna aan het werk. Zijn zus Tilly heeft zojuist, 65 jaar na de oorlog, de Yad Vashem onderscheiding voor hun ouders in ontvangst genomen. De officiële erkenning wordt dankbaar aanvaard.

Emotioneel

Emotioneel was de plechtigheid ook voor Jack de Lange. Als Amsterdamse jongen van 11 jaar dook hij in het najaar van 1941 onder bij de familie Spronk in Gorinchem. Hij heeft er onder de naam Bob bijna een jaar gewoond. Daarna werden weer andere adressen voor hem gezocht. In september 1942 kwam hij bij de familie Van Veldhoven in Achterberg terecht. Bij een inval van de SD (Sicherheitsdienst) werden alle onderduikers ingerekend, behalve Jack de Lange. Hij zag kans te vluchten en werd na veel omzwervingen door Anton Puyk, de latere echtgenoot van Dirkje van Veldhoven (!), naar een veilig adres gebracht. De nu 85-jarige Dirkje Puyk – van Veldhoven heeft eveneens zojuist de onderscheiding voor haar ouders in ontvangst genomen. ,,Zij is de enige van die generatie die nog leeft,” vertelde kleinzoon Henk van Dam in zijn dankwoord. ,,Anton Puyk heeft Jack de Lange achter op zijn fiets naar Kievitsdel gebracht en weer aan een ander onderduikadres geholpen.”

Zo was deze plechtige bijeenkomst een reünie van families, die elkaar niet kenden, maar eenzelfde lot leden en door Jack de Lange toch verbonden waren. Nabestaanden, die een leven lang hun levens leidden zonder veel van elkaar te weten of zelfs helemaal niet te kennen. Het toeval wil dat Ton Spronk in de schoenenbranche terecht kwam en zo Jack de Lange, die in dezelfde branche werkte, soms tegenkwam. Nooit werd er over de pijnlijke oorlogsjaren of de nasleep daarvan gesproken. Maar ‘het’ zat er wel altijd.

Naamloos

,,Wat ik me vooral herinner van de oorlog, is dat ik naamloos was,” vertelde Jack de Lange in zijn dankwoord. ,,De ene keer heette ik Bob, de andere keer Hans. Dat geeft je het afschuwelijke gevoel verdwenen te zijn uit de mensheid. De sporen daarvan zijn altijd voelbaar. Maar dankzij deze mensen mag ik nu zijn wie ik ben. Hun namen worden in de Eremuur in Jeruzalem gegraveerd, zodat zij nooit naamloos kunnen worden en nooit kunnen worden vergeten.”

Jack de Lange heeft nu, na jaren, uit dankbaarheid het initiatief genomen voor de Yad Vashem-onderscheidingen en deze bijeenkomst in dit juweeltje van een synagoge, georganiseerd door de Israëlische ambassade. Eerder heeft Jack de Lange in Israël voor de families Spronk en Van Veldhoven gecertificeerde bomen geplant en ook daarbij hun namen geplaatst. ,,Uiteindelijk heeft alles een tijd en komt alles op zijn plaats,” verklaarde hij.

Politiek

Tussen de toespraken en uitreikingen door gaven de muzikale intermezzo’s van muzikantenduo Tsymbalova-Muusses, die met gitaar en viool verschillende Joodse melodieën speelden, een Israëlisch tintje aan de gelegenheid. Opperrabbijn Binyamin Jacobs sloot zijn toespraak af met het doordringende geluid van de sjofar (ramshoorn).

Joop Levy van de Israëlische ambassade en voorzitter van de stichting Vrienden van Yad Vashem Nederland stelde vast dat het in de jaren ’40-’45 duidelijk was wie er ‘goed’ of ‘fout’ waren. ,,Dat is veel ingewikkelder geworden. Het is nu niet zo zwart/wit. Er zijn nu vijanden onder onze vrienden en vrienden onder onze vijanden. Misstanden blijven bestaan omdat ze moeilijk op te lossen zijn of politiek niet haalbaar. Juist daarom moeten we juist nu die mensen herdenken en eren, die indertijd niet wegliepen voor moeilijkheden en gevaar, maar actie ondernamen om het leven van hun in nood verkerende medemens te redden.”

Foto1) Joop Levy legt Tilly van der Winkel – Spronk (de oudste dochter van Marinus Spronk) de symboliek van kunstenaar Nathan Karp op de medaille uit; een verwijzing naar de tekst uit de Talmoed: ‘Hij die één mensenleven redt, redt de gehele mensheid’.

foto2) Joop Levy leest samen met Dirkje Puyk - van Veldhoven de tekst op de oorkonde verbonden aan de Yad Vashem-onderscheiding ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’.

foto3) Jack de Lange zat als jongen ondergedoken bij zowel de familie Spronk in Gorinchem als de familie Van Veldhoven in Achterberg. Hij dankt en verbindt beide families met zijn aanvraag voor Yad Vashem, de hoogste onderscheiding van de staat Israël.

foto4) De dijksynagoge op de Rivierdijk in Sliedrecht is een monumentaal juweeltje, dat ternauwernood van dijkverzwaring werd gered.

foto5) Elliot Muusses (gitaar) en Ruzana Tsymbalova (viool) spelen Yiddische en Israëlische muziek.

foto6) Opperrabbijn Binyomin Jacobs blaast ritueel de sjofar (ramshoorn).