Griezelen op zolder (met film)

GORINCHEM - De bovenste verdieping van het Gorcums Museum is tot en met 4 september omgetoverd tot een ware griezelzolder. Griezelen is een fascinerende emotie.In deze zomertentoonstelling wordt dit fenomeen soms luchtig, maar dan weer indringend en angstaanjagend gepresenteerd. Het is echter nog steeds niet geschikt voor jonge kinderen en tere zieltjes. Vroeger stond er op de kermis een bewaker die erop toezag dat 'jongeren beneden den leeftijd van achttien jaren' niet werden toegelaten. Dat is nu de verantwoordelijkheid van de ouders…

Door Roy Grünewald

Deze expositie is samengesteld uit twee collecties die, om de verwarring voor de bezoeker te vergroten, door elkaar zijn opgesteld. Wat is echt en wat niet? Aan de ene kant werd het publiek bedonderd, maar overtuigde het verhaal. Aan de andere kant werd zij keihard geconfronteerd met de griezelige werkelijkheid. In beide gevallen werd de nieuwsgierigheid en ook de verbeelding geprikkeld. Griezelen is eng, maar ook spannend.

Naturalwonders

De collectie Kitty Hagen toont hier originele voorwerpen uit haar Palace of Naturalwonders. Dat was een rondreizend rariteiten museum waarmee zij en haar familie toerden langs jaarmarkten en kermissen tot eind vorige eeuw. Een attractie die mensen deed verbazen en verwonderen en waarvan de oorsprong teruggaat tot in de 19e eeuw. Griezelexposities hadden toen de functie van wat nu is overgenomen door media en internet: die van voorlichting en entertainment tegelijk. Op niet mis te verstane wijze werd het kermisvolk voorgelicht over en gewaarschuwd voorde gevolgen van drankzucht, hoererij en een losbandig leven. Men zag gezwollen levers op sterk water tot natuurgetrouwe vormen van de meest verschrikkelijke geslachtsziekten, uitgevoerd in bijenwas van eerste kwaliteit.

Het is een publiek geheim dat dit soort attracties werden gesponsord door de kerk. Ook andere anatomische zaken en trauma's werden geëxposeerd: gezwellen, eczeem, gevolgen van ziektes als pokken, epilepsie, pest, cholera en vliegende tering. Dit werd aangevuld met vreemde vervormingen in de natuur (gedrochten) en exotische rariteiten als shrunkheads en mummies. Maar ook afwijkingen bij levende mensen werden vroeger schaamteloos tentoongesteld: Siamese tweelingen, troncs (mensen zonder armen en benen), dwergen en reuzen, de dikste vrouw ter wereld, aapmensen, de elephant man en…negers! Die noemde men exoten.

Wat Kitty Hagen hier neerzet is een restant van iets wat nooit meer terugkomt. En daardoor krijgt het in deze tijd van internet iets van een tentoonstelling over de schoonheid van het vergankelijke. Alles wat zij exposeert is echt en authentiek.

Blauw Theater

Van geheel andere aard zijn de werken van het Blauw Theater, waar sprake is van de maakbaarheid van de verontrusting. Zij specialiseerden zich in griezeltheater. Daarbij maakten zij zelf griezelige voorwerpen die bij het verhaal pasten. Hoewel het publiek al van een afstand kon zien dat dingen 'nep' zijn, is het de kunst om toch te verontrusten met het verhaal.

Door nu 'nep' en 'echt' door elkaar te exposeren, raakt de bezoeker in verwarring. Maar juist daardoor wordt de verbeelding geprikkeld. Welk verhaal schuilt er achter deze ellende?

Nachtrondleidingen

Op de donderdagen 21 en 28 juli en 25 augustus zal gastconservator Roy Grünewald speciale nachtrondleidingen verzorgen. Hij neemt dappere bezoekers mee in de sfeer van de explicateurs uit de 19e eeuw. Aanvang 23.30 uur. Aanmelding via j.versluis@gorinchem.nl. Entree: € 7.50 inclusief consumptie en hapje. Maximaal 35 deelnemers per rondleiding.