Sint Agnes roert harten van kenners

Geheimen van

muurschildering

worden belicht

GORINCHEM -Het is een heuglijke dag in 1482. De nonnen van het Agnietenklooster - een heel complex van de Boerenstraat tot de Molenstraat - hebben alles klaargemaakt voor deze grote dag. De klok in de toren van de kapel (nu Zusterstraat 30a) wordt vandaag gewijd. De kapel is een plaatje, met prachtige muurschilderingen van onder andere de heilige Sint Agnes

,,De nonnen leefden sober,'' legt schilderes Sylvia Terwisscha van Scheltinga de aandachtig luisterende genodigden in het herdenkingscentrum 'In de Toren' uit. ,,Ze hielden zich bezig met bidden, mediteren, armoede bestrijding. Zij waren ook uiterst sober gekleed in een grijs bovenkleed met een touw erom. Het onderkleed was wit of zwart. Zij droegen een witte doek om het hoofd en een soort sloffen aan de voeten.''

Sylvia Terwisscha heeft een complete studie gemaakt van het geheel voor de opdracht van de stichting Het Holtzfonds: De schilderingen en hun geschiedenis vastleggen in woord en beeld. Donderdag werd het resultaat van haar grondige werk In de Toren gepresenteerd. Zij heeft de restanten van de muurschilderingen geïnterpreteerd en op ware grootte uitgetekend en van één afbeelding een nieuw schilderij gemaakt. Dit alles is In de Toren nu tentoongesteld en op culturele zondagen en Monumentendag kunnen de originelen in het pand Zusterstaat 30a ook worden bewonderd.

Opslagruimte

Het vroegere Agnietenklooster blijkt een heel complex te zijn geweest met achter de kapel een begraafplaats. Na de reformatie verdween het klooster. De kapel werd voortaan gebruikt als opslagruimte. In de 19e eeuw is een verdieping aangebracht, dwars tegen de schilderingen op de zuidmuur. Eigenaar van het pand, begrafenisondernemer Bart de Groot,had de ruimte eerst in gebruik als garage. Maar toen in 1983 bij een verbouwing op de verdieping een deur aan de noordkant werd geopend, viel het licht letterlijk op een deel van één beschadigde schildering.

,,Het leek wel of de wortels van het pand ineens te voorschijn kwamen,'' zegt Bart de Groot nog verwonderd. Hij haalde er mensen bij en nader onderzoek brachten nog twee 600 jaar oude schilderingen aan het licht. Maar er is niet veel over van het zwaar beschadigde historisch erfgoed. Pas na 2005 zijn er serieuze pogingen ondernomen de schilderingen goed te bestuderen en op waarde te schatten door betrokken inwoners zoals de vasthoudende Gijp Kreukniet. Stichting Het Holtzfonds besloot in 2010 tot deze opdracht.

Fresco en secco

Door de studie van Sylvia Terwisscha van Scheltinga is nu veel meer duidelijk over de muurschilderingen. ,,Ze zijn niet alleen erg mooi en mysterieus, maar ook echt uniek voor hun tijd. Daarom zijn ze cultuurhistorisch van grote waarde,'' zegt zij in een bijbehorende brochure. Tijdens de presentatie legt zij uit hoe de kunstenaar 600 jaar geleden te werk ging. De schildering moest op de zuidmuur, want de noordmuur was te vochtig. Met natte verf zijn eerst de tekeningen aangebracht (fresco). De verf is in het droge pleister van de muur getrokken en nog zichtbaar. Daaroverheen werden de kleuren aangebracht met droge pigmenten (secco). Aardkleuren zoals zandtinten tot okergeel, steenrood en oranje zijn nog vaag te zien.

De afbeeldingen gaan over Sint Agnes, waarnaar het klooster is vernoemd. Over Sint Agnes, één van de zeven heiligen in het oude Rome in het jaar 305, gaan verscheidene versies, maar het meest bekend is het volgende verhaal. ,,Zij was de dochter van een welgesteld heer, maar zij wilde niet uitgehuwelijkt worden, maar maagd blijven,'' vertelde Sylvia Terwisscha. ,,Haar boze vader stuurde haar niet naar een klooster, maar naar een bordeel.'' Er volgen dan nog vele verwikkelingen, maar uiteindelijk bleek dat Agnes toch nog maagd was. Na haar dood verscheen ze aan haar ouders met een lam in haar armen. De naam Agnes betekent lam. Zij wordt daarom vaak met een lam afgebeeld.