Gorcumse kinderen

In de Portugees-Israëlitische synagoge aan het Jonas Daniël Meyerplein in Amsterdam is het boek 'In Memoriam, de gedeporteerde en vermoorde Joodse, Roma en Sinti kinderen 1942-1945' gepresenteerd, waaraan in de media veel aandacht is besteed. Door de auteurs Guus Luijters en Aline Pennewaard zijn van ongeveer drieduizend kinderen foto's of andere afbeeldingen (zoals getekende portretten of poëzieversjes) achterhaald. Van de ongeveer 15.000 andere omgebrachte kinderen zullen de gezichten onbekend blijven. Alhoewel, naar aanleiding van het boek en de gelijknamige tentoonstelling in het Stadsarchief van Amsterdam zijn er toch enkele honderden nieuwe foto's boven water gekomen. De tentoonstelling is aansluitend geopend en zal tot en met 20 mei zijn te bezichtigen.

Door Bert Stamkot

Gorcumse kinderen

In de grote hal zijn de panelen met foto's opgesteld. Zij zijn per transport gerubriceerd (en dan op alfabetisch volgorde van de achternaam). De eerste trein vertrok uit Westerbork op woensdag 15 juli 1942. Het laatste transport, nummer 102, vond plaats op woensdag 13 september 1944. Gemiddeld werden er ruim duizend mensen ('stuks' volgens de gewone burgemeester-in-oorlogstijd van Westerbork) per transport vervoerd naar de concentratiekampen, naar de vernietiging.

Voor het onderzoek kwamen tien Gorcumse kinderen met een joodse achtergrond in aanmerking. Van de jongste twee, Emma Kalker en Jetty van Vriesland zijn geen foto's. De broertjes Manu en Flippie Vos staan samen op een foto, genomen in betere tijden op het Scheveningse strand. Nico Polak is gefotografeerd tijdens een schoolreisje van de lagere school naar Schiphol. Hij was 15 toen hij werd weggevoerd. Zijn broer Julius, Line van Vriesland en Levie Kalker zijn met hun jodenster op de borst en samen met andere klasgenoten 'gekiekt' aan het eind van het schooljaar 1941/1942, toen hun aparte joodse schooltje in Gorcum nog bestond. Ook de vijftienjarige dagboekschrijfster Esther van Vriesland is met haar gezinsleden vereeuwigd. De genoemde foto's zijn ook in het - wel prijzige - boek opgenomen. Dat er van de tien kinderen uit Gorcum er zeven zijn geportretteerd is relatief veel en te danken aan eerder lokaal onderzoek voor het boek 'Joods Gorcum' (1989), 'Esther een Dagboek' (2010) en een tentoonstelling in het Gorcums Museum in datzelfde jaar.

Emma Reina Kalker, Auschwitz, 9 november 1942, twee jaar en één maand; Jetty van Vriesland Sobibor, 16 april 1943, vier jaar en drie maanden; Philip Jacques (Fippie) Vos, Auschwitz, 3 december 1942, zeven jaar en negen maanden; Levie Kalker, Auschwitz, 9 november 1942, acht jaar; Julius Mannas Polak, Auschwitz, 26 oktober 1942, acht jaar en zeven maanden; Line (Liny) van Vriesland Sobibor, 16 april 1943, elf jaar en twee maanden; Emanuel (Manu) Vos, Auschwitz, 3 december 1942, elf en een half jaar; Esther (Esje) van Vriesland Auschwitz, 5 oktober 1942, vijftien jaar en negen maanden; Daniël Jozef Menasse, Sobibor, 28 mei 1943, zestien jaar en zeven maanden; Nico Julius Polak, Midden-Europa, 31 maart 1944, zeventien jaar en één maand.

Tentoonstelling

De tentoonstelling nog tot en met 20 mei te bezichtigen in het Stadsarchief van Amsterdam, Vijzelstraat 32, 1017 HL Amsterdam, www.stadsarchief.amsterdam.nl Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag 10-17 uur, zaterdag en zondag 11-17 uur, maandag gesloten. De toeging is vrij. Het Stadsarchief is vanaf het Centraal Station met meerdere tramlijnen bereikbaar.

Boek

Guus Luijters, 'In memoriam: de gedeporteerde en vermoorde Joodse, Roma en Sinti kinderen 1942-1945'. Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2012. ISBN 978-90-468-1230-3geb, prijs € 99,95 (960 pagina's) verkrijgbaar in of via de boekhandel.