Geboeid door geschiedenis

GORINCHEM Het Regionaal Archief bestaat dit jaar vijftig jaar en dat wordt gevierd. Ter gelegenheid daarvan plaatsen wij een interview met Arnold Busch, de eerste gemeentearchivaris van Gorinchem.

door Allow Frings

Het Regionaal Archief Gorinchem zat in de tijd waarin Busch gemeentearchivaris was, gevestigd op Molenstraat 17. Dit gebouw werd gerealiseerd dankzij het aandringen van de provinciale archiefinspectie. Busch: ,,Gezien de positie van Gorinchem in de regio wilde de inspectie eigenlijk een streekarchief.

Daarmee zou goede archiefzorg voor de gehele regio geregeld zijn. Gedacht werd dat Gorinchem zou uitgroeien tot boven de 100.000 inwoners." De regiogemeenten voelden echter niet voor een streekarchief. Archiefinspecteur Van der Gouw formuleerde dit net wat anders: ,,Die boeren in de Alblasserwaard wilden niet betalen".

De voorganger van Busch, de heer Telders, was aangenomen om het archief op orde te brengen. ,,Maar hij deed weinig voor de archiefzorg", aldus Busch. Toen Telders in 1968 met pensioen ging, lag hier een mooie taak voor zijn opvolger.

SOLLICITATIE Busch onderging een strenge sollicitatieprocedure. ,,Ik werkte bij het archief van Dordrecht toen ik solliciteerde. Ik werd door de gemeenteraad aangesteld. Maar niet alvorens gesproken te hebben met burgemeester Van Rappard, de wethouders én de raadscommissies. Men ging niet over een nacht ijs. Ik begon op 2 januari 1969."

Door de dienst gemeentewerken werden archiefstellingen geplaatst. ,,Mijn eerste klus was om de archieven gestructureerd in de depots te zetten. Deze stonden nog op de zolders van het stadhuis. Elf dagen lang versjouwde ik samen met de boekbinder het archief met karretjes vanuit het stadhuis naar het nieuwe archiefgebouw. Daar was zelfs een klein goederenliftje."

OPSPOREN De gemeente dacht op dat moment dat haar archieven goed geïnventariseerd waren. Daar zou Busch weinig tijd aan kwijt zijn, was de inschatting. Daarom kreeg Busch de taak vooral veel te publiceren over de stadsgeschiedenis. Busch: ,,Dat klopte slechts deels. Het oude archief was in de jaren dertig geïnventariseerd op het Rijksarchief in Den Haag en het 19^e-eeuws archief door ambtenaar Cornelis Naumann. Het niveau van de inventarisatie gaf te denken, maar relevante stukken waren met wat moeite meestal op te sporen."

Busch werd bijgestaan door boekbinder Hermanus Steehouwer. ,,Hij hield toezicht, opende de deur en hielp met versjouwen van archieven. Later kwam mejuffrouw Marietje Swaters, secretaresse van burgemeester Van Rappard. Ze behaalde haar archiefdiploma aan de Archiefschool en hielp nadien de bezoekers met voornamelijk genealogisch onderzoek." Busch onderhield goede contacten bij de gemeente. ,,Koffie drinken bleef ik doen op het stadhuis."

VAN RAPPARD Busch had een goede band met burgemeester Van Rappard. ,,Hij droeg de Gorcumse geschiedenis een warm hart toe. Hij nodigde mij uit bij de Open Tafel. Ik leerde daar vele mensen kennen.'' Dit leverde al snel meer archiefmateriaal op. ,,Zo beheerde gemeentesecretaris Van Kekem als kerkvoogd de archieven van de Hervormde gemeente. Die lagen opgestapeld in een houten kast achter het orgel in de Grote Kerk. Hij was blij toen die archieven bij ons een goed onderkomen kregen.'' Ook schonk Van Hoogdalem zijn verzameling prentbriefkaarten en de Historische Vereniging Oud-Gorcum de verzameling prenten, tekeningen, kaarten en bibliotheek.

Ook al lagen de archieven van de kerk bij het archief veiliger dan achter het orgel, ook hier bleven zorgen. Busch: ,,De klimaatbeheersing van het gebouw bleef een punt van zorg. Zomers was het vaak te vochtig en 's winters te droog. De enige technische innovatie was de brandmeldinstallatie. Dit weerhield de provinciaal archiefinspecteur er niet van om onder de brandmelder doodleuk zijn sigaar op te steken. Ik waarschuwde hem, maar hij sloeg het vriendelijk advies in de wind. De melder ging niet af."

TENTOONSTELLINGEN Busch kijkt met veel plezier terug op het publiceren over de gemeente. ,,Met enige trots kijk ik terug op de publicatie 'Gorinchem in bedrijf'. Daarnaast heb ik ook twee tentoonstellingen georganiseerd. De eerste ging over de geschiedenis van de stad in 1572. Burgers en scholieren konden toen voor het eerst veel visueel aantrekkelijke archiefstukken zien. De andere ging over geld en de muntslag in Gorinchem eind 16^e eeuw."

Busch heeft nooit overwogen om elders te solliciteren. ,,De geschiedenis van de stad heeft me tot op heden altijd geboeid.'' Busch ging in 1997, na 28 jaar, met pensioen en 'ontglipte' op deze wijze aan het digitaliseringstijdperk. ,,Tegenwoordig is de computer niet meer weg te denken. De digitalisering en internet maakt zoveel meer mogelijk voor de onderzoeker."

Busch doet nog altijd onderzoek naar de geschiedenis en weet nog steeds zijn weg te vinden in de Gorcumse archieven.

Dit artikel is onderdeel van een serie die het Regionaal Archief Gorinchem maakt in het kader van haar 50-jarig bestaan.