(On)bekende Gorcumse gezichten van WO II: Pater Bleijs

17 januari 2022 om 13:23

Bleijs werd in 1906 in Tilburg geboren als zoon van een schoenfabrieksarbeider; de stad dus waar ook de befaamde Peerke Donders was opgegroeid. Bleijs was sterk geïnspireerd door de missie van Peerke en dat zette hem aan om zich bij de Redemptoristen te melden.

In 1931 werd hij in Wittem tot priester gewijd. In 1939 volgde zijn benoeming als kapelaan van het rectoraat van de Kapel in ’t Zand in Roermond. Hij was nog maar net begonnen met zijn nieuwe taak toen een algehele mobilisatie werd aangekondigd vanwege de oorlogsdreigingen. Na de oorlog bestond het beeld van Limburg dat daar geen of nauwelijks verzet tegen de Duitse bezetter was geweest. Toch bleek dat onjuist: in Limburg was wel degelijk verzet gepleegd. O.a. communisten en geestelijken van de katholieke kerk, bijvoorbeeld pastoors en kapelaans, hadden een grote rol gespeeld bij verzetsdaden. In het begin van de oorlog werden duizenden, uit Duitsland, ontsnapte (vooral Franstalige) krijgsgevangen geholpen.
Die ontsnappingslijnen werden ook gebruikt door neergeschoten geallieerde piloten, vluchtende Joden en Nederlanders op weg naar Engeland.

 Pater Bleijs was recalcitrant in zijn houding naar de Duitsers. Hij hield zich niet aan de spertijd en zette de verboden radio hard aan terwijl hij rustig aan zijn sigaar trok. In zijn preken durfde hij zich onverbloemd af te zetten tegen het nationaalsocialisme. Bleijs, wiens verzetsnaam Lodewijk werd, was een van de oprichters van de LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers; in de provincie de Limburgse Onderduikorganisatie genoemd).

Pater Bleijs bezocht vanaf de tweede helft van juni 1943 geestelijken in de regio op zoek naar geschikte krachten voor de onderduikorganisatie. Bleijs trad op als districtsleider (regio Roermond) en onderhield de contacten buiten het district. In december 1943 gaf pater Bleijs een Roermondse rechercheur van politie opdracht een knokploeg te vormen. Het groepje zou slechts kleinschalige acties moeten uitvoeren. In februari 1944 werd het steeds duidelijker dat de NSB een einde wilde maken aan ‘dat gedonder van die zwartrokken’. Allereerst moest pater Bleijs uit de weg worden geruimd.

Pater Bleijs weigerde onder te duiken, zelfs niet nadat duidelijk werd dat de Duitsers hem in de nacht van 29 februari op 1 maart 1944 van bed zouden lichten. De leiding van het verzet maakten zich daarover ernstig zorgen. Het was een risico als de pater zou worden gearresteerd. Als Bleijs niet wilde onderduiken, zat er nog maar één ding op: hem ontvoeren.

ONTVOERING Die nacht werd er gebonsd op de voordeur van het Redemptoristenklooster klooster te Roermond. ,,Aufmachen, schnell!” In zijn lange witte onderbroek snelde broeder Adelbert naar beneden. ,,Sofort das Zimmer von pater Bleijs”, snauwde een van de ‘Duitse’ marechaussees. Bleijs werd vervolgens in de boeien geslagen en meegenomen.
In een van de ‘spinhokken' van het gemeentehuis van Helden-Panningen werd pater Bleijs opgesloten. Bleijs was "ontvoerd” door een knokploeg uit Helden. Ze waren de Duitsers net voor.  Doordat represaillemaatregelen uitbleven, stemde pater Bleijs alsnog met de onderduik in.

Vanaf dat moment werden plannen gesmeed. Omdat gebleken was dat Radio Oranje slecht was geïnformeerd over het verzet van de katholieken en de regering-in-ballingschap in Londen weinig benul had van de organisatie van de onderduikers, was het een goed idee dat pater Bleijs koningin Wilhelmina en de regering zou inlichten. In april 1944 wist Londen nog altijd niet van het bestaan van de LO – notabene de grootste verzetsorganisatie van Nederland. Bleijs ging op een avontuurlijke reis via Frankrijk naar het neutrale Spanje. Vandaaruit was het gemakkelijker om de overtocht te maken naar Engeland. In London werd hij hartelijk ontvangen door koningin Wilhelmina.

Koningin Wilhelmina was erg gelukkig met de opheldering door pater Bleijs, in wie ze “een van de markantste helden van het Nederlandse volk” zag. Vanwege zijn groot moreel overwicht benoemde zij de koerier van de LO tot aalmoezenier in de staf van prins Bernhard, inmiddels bevelhebber van de Nederlandse Strijdkrachten. Bijzonder waren ook de gezamenlijke optredens, direct na de oorlog, van pater Bleijs en de gereformeerde dominee Frits Slomp, die de grondlegger van de LO was. Zij spraken in bomvolle kerken en zalen over de geestelijke achtergronden van het verzet “dat één was”, zoals pater Bleijs voor de laatste keer op donderdagavond 16 augustus 1945 in een stampvolle Oude Doelen aan de Molenstraat in Gorinchem beklemtoonde.

Er werd overnacht bij de familie van Tilburg-Sandberg aan de Appeldijk. De volgende ochtend was pater Bleijs al vroeg uit de veren. Na de mis at hij in de officiersmess van de Citadel-en de Willemskazerne. Omstreeks 10 uur nam hij afscheid van het echtpaar Van Tilburg en vertrok samen met zijn chauffeur, Paul Dijckhoff, richting Utrecht.
Op de Arkelsedijk, ter hoogte van suikerfabriek Hollandia, verongelukte pater Bleijs ten gevolge van een losgelopen wiel. De jeep sloeg over de kop en pater Bleijs kwam onder de auto terecht. Zijn chauffeur raakte licht gewond. De zwaargewonde Bleijs werd overgebracht naar het ziekenhuis aan de Haarstraat, alwaar hij spoedig overleed.
De dienstdoende wachtcommandant van de Gorcumse gemeentepolitie, J. de Heus maakte een uitvoerig rapport op van het ongeval. Het was geen geheim dat Ludo door zijn uitgesproken mening en felle kritiek, op het verzet en op de regering in Londen, veel vijanden had gemaakt. Daardoor ontstond spoedig het gerucht dat zijn wagen zou zijn gesaboteerd.

MONUMENT Pater Bleijs is postuum onderscheiden met het Verzetskruis 1940-1945. Op zaterdag 16 augustus 1947 werd, onder grote belangstelling, ter nagedachtenis aan de Brabantse verzetsheld Ludovicus Adrianus Bleijs een monument aan de Arkelsedijk te Gorinchem onthuld. Aanwezig was o.a. Prins Bernard. Het is pijnlijk om te zien dat het monument er tegenwoordig slecht onderhouden bij staat. Dit aandenken aan het verzet, opoffering en redden van vele levens verdient echt meer respect.

a[Een veel uitgebreider verhaal (met veel foto's) over de lotgevallen van pater Bleijs en de sabotagegeruchten, is te vinden op DeStadGorinchem.nl. Scan de QR-code en lees het direct.