'Gorinchem is verzameling van tijden en stijlen'

Stichting Stadsherstel Gorinchem en Holtzfonds vieren jubilea

GORINCHEM - Een vaste traditie van Stichting Stadsherstel Gorinchem (SSG) is het schenken van een cadeau aan de burgers van de stad ter gelegenheid van haar jubileum. In januari 2013 geeft de SSG, voor het eerst samen met het Holtzfonds, een kunstwerk in de vorm van een roestvrijstalen kader, genaamd Gevouwen Vierkant, dat Buiten de Waterpoort komt te staan. ,,Het toont de verbinding tussen de oude vesting en de waterrijke omgeving waarin wij leven.'' De stichting en het fonds vieren respectievelijk hun 35- en tienjarig bestaan. ,,Nog steeds dragen wij ons steentje bij aan een mooi en goed leefklimaat.''

Door Annika Both

Stichting Stadsherstel Gorinchem wordt in 1976 opgericht door Cees de Ruiter, Henk Kruijt en Wim Voogd. ,,In de periode na het beleid van Van Rappard lag de nadruk op de realisatie van rondwegen in de stad. Daardoor verdwenen veel karakteristieke gebouwen. Het initiatief Stichting Stadsherstel Gorinchem voorkwam dat een groot deel van de geschiedenis van Gorinchem verloren ging en dat de binnenstad onbewoonbaar werd.''

Huidige voorzitter Pieter Westbroek noemt de stichting enerzijds een restauratiegroep en anderzijds een actiegroep. ,,De historische panden moeten bewaard worden en in goede staat blijven. Ze zijn namelijk een meerwaarde voor de stad. Gelukkig wordt deze mening door meerdere mensen en instanties gedeeld.'' Door de uitvoer van de filosofie is er een betere sfeer in de stad, stelt Westbroek. ,,Wij waren indertijd het tegengeluid van de verpaupering. En nu nog proberen wij ons steentje bij te dragen aan een mooi en goed leefklimaat.''

Respectvol

Westwagenstraat 77 is het eerste pand dat zich aandient voor restauratie door de stichting, maar komt pas als tweede aan de orde. Een stuk verderop begint SSG namelijk met nummer 34. De voltooiing van de restauratie wordt op een bijzondere manier gevierd; wijlen prins Claus onthult de gevelsteen. Inmiddels 35 jaar later heeft de SSG 27 bouwprojecten gerealiseerd. ,,Ik denk zeker dat het initiatief succesvol is opgepikt. De gemeente heeft de stichting omarmd als voertuig en meerdere particulieren verbouwen oude panden op een respectvolle manier.''

Vijfentwintig jaar na de oprichting van de SSG ontstaat er een dochter uit een gekregen legaat: het Holtzfonds. Bestuurslid Bert van 't Land: ,,Waar de stichting gehele panden en grote projecten aanpakt, biedt het fonds aandacht voor kleine delen van bouwwerken. Je kunt daarbij denken aan onder andere gevelstenen en muurschilderijen. Zo heeft het Holtzfonds de invalidentoegang van de Lutherse Kerk gerealiseerd, de Zoute Bollen in de Gasthuisstraat opgeknapt en de geschilderde tekst opnieuw zichtbaar gemaakt in de Weessteeg.''

De SSG heeft een groot aantal vervallen panden tot veelbelovend project en uiteindelijk tot wonderschoon appartementencomplex, woonhuis, of werkplek gemaakt. ,,Ons grootste project was het 'Groothuis' aan de Molenstraat. Dat was in de 19e eeuw het Rooms-Katholieke Arm- en Weeshuis, later een internationaal centrum. Wij hebben daar negen appartementen gerealiseerd.'' De stichting spant zich echter niet alleen in voor behoud van karakteristieke panden, maar ook voor kwalitatieve nieuwbouw. ,,Wij hebben bijvoorbeeld vier starterswoningen in de Spaarpotsteeg gebouwd en vier grote panden met een 'vorstelijke uitstraling' aan de Kalkhaven. Toentertijd is eveneens de derde zaal van de Roxy gerealiseerd.''

Symbolisch

Voorheen verkreeg de stichting hun bouwprojecten uit legaten, als gift of voor een symbolische prijs. Vandaag de dag is de SSG gedwongen de commerciële prijs te betalen. ,,De stroom van monumenten is opgehouden. Dat doen mensen tegenwoordig zelf. Ook voor de gemeente is het moeilijk ons een pand te gunnen, nu in de tijd van bezuinigingen.'' In tegenstelling tot andere stichtingen tot stadsherstel in Nederland houdt de SSG de opgeknapte panden niet in eigen bezit. Er is geen sprake van verhuur, alleen van verkoop. ,,Door de crisis op de woningmarkt moet de SSG, met haar beperkte financiële middelen, uiteraard voorzichtig manoeuvreren'', vertelt Westbroek. ,,Tot op heden is het toch steeds gelukt, met een bijdrage uit de eigen middelen. Bij toekomstige projecten zal met de uitvoering pas worden begonnen als alle te realiseren woningen zijn verkocht. Vooraf zal dan ook onderzocht worden naar welk type woningen vraag is en of de kosten van realisering kunnen worden gedekt door de opbrengsten.''

Aantrekkelijk

Stichting Stadsherstel Gorinchem en het Holtzfonds beschikken ruim over geschiedkundige kennis en bouwkundige knowhow. ,,Wij maken de panden met behoud van de oude stijl weer eigentijds. De elementen blijven herkenbaar.'' Voordat er überhaupt begonnen wordt met restauratie doet de SSG grondig onderzoek naar de geschiedenis van het pand. ,,Welke elementen kun je bewaren? De gebouwen tussen de Schuttersgracht en Kalkhaven hebben een geschiedenis vanaf 1400. Die huizen zijn heus wel verbouwd in de tussentijd. Daar moet je rekening mee houden.''

De SSG concentreert zich op de vesting. ,,We willen deze zo mooi mogelijk houden, want er is al verdraaid weinig van overgebleven. Zo is de Citadelkazerne afgebroken, een prachtig voorbeeld van Jugendstil. Zonde.'' Volgens Westbroek en Van 't Land is de binnenstad sinds de oprichting van de SSG een stuk aantrekkelijk geworden. Er is echter nog altijd werk te verzetten. ,,Eén van de laatste rotte plekken is het pand aan de Hazewindhondstraat. Oudere Gorcumers kennen het als de Pul en later als de Sloep. Er moet flink wat aan gebeuren'', vertelt Westbroek. ,,Wij gaan de straat samen met de gemeente herontwikkelen. We willen een aantrekkelijk woonmilieu bieden en rekening houden met toekomstige kopers.''

Maar de stichting en het fonds willen ook de beeldkwaliteit buiten de vesting waarborgen. De twee volgen de ontwikkelingen met argusogen. ,,Wij zitten er met onze neus bovenop en maken ons er zorgen over. Wij zijn niet bij machte om alles op te pakken. Daarom zouden wij actiever betrokken willen worden bij projecten, door bijvoorbeeld de gemeente. Wij kunnen waardevolle begeleiding bieden en advies geven.'' Onlangs werden de arbeiderswoningen aan de Bagijnenwalstraat gesloopt en de Torenflat en de woningen aan de Athene en Sparta staan op het programma. ,,De stad is een verzameling van tijden en stijlen. Iets vervangen is niet erg, zolang er maar van kwaliteit terug komt.''

Zie ook www.ssg-gorinchem.nl