Statenbijbels als bindmiddel

GORINCHEM - Daar lagen ze dan, helemaal achterin een grote betonnen kluis in de Grote Kerk, ogenschijnlijk goed opgeborgen voor het nageslacht. Tientallen jaren toonde niemand interesse voor de 17e en 18e eeuwse Statenbijbels, helemaal kapot en vochtig. Er was ook helemaal geen geld om de antieke bijbels te laten restaureren.

Hoe anders is het nu. De eigenaar, de hervormde gemeente, en de stichting Vrienden van de Grote Kerk hebben er alles aan gedaan om sponsors te werven voor complete restauraties van dit cultureel erfgoed en met trots presenteerden zij nu vast aan de pers het resultaat. In de Grote Kerk staan vier vitrines met ieder zo'n juweel erin en informatie erbij. Ook kunnen belangstellenden een dvd hierover bekijken, maar beter eerst het nieuwe boek 'Statenbijbels in de Grote Kerk van Gorinchem' lezen. Want hierin vertellen de onderzoekers Simon van der Pol en Fineke van Driel - Nieuwenhuis bijna alles wat zij tijdens hun speurtochten hebben ontdekt. In de bijbels valt namelijk veel meer te lezen dan alleen de bijbelverhalen.

,,Het woord Statenbijbel zegt het al,'' legt Fineke van Driel uit. ,,De zeven provinciën waren in 1637 nog maar net verenigd. Nederland moest nog één land worden. In de verscheidene provincies werd verschillend gesproken. De regering, de Staten Generaal, gaf toen opdracht voor het drukken en verspreiden van één bijbel, rechtstreeks vertaald uit de grondteksten in Hebreeuws en Grieks. In alle kerken, op scholen, bij weeshuizen en in gevangenissen moest deze bijbel worden gebruikt, zodat er eenheid in het land kon ontstaan, in geloof en taal.''

De Statenbijbel was ook de eerste in het Nederlands en dus toegankelijk voor mensen die konden lezen. ,,Deze bijbels zijn tegelijk het begin geweest van onze taal. Zeker duizend spreekwoorden en gezegden komen uit de Statenbijbel,'' vertelt Fineke van Driel.

Deze vier bijbels (de laatste is geschonken door de Exoduskerk) liggen in volgorde van schenking. De eerste is een Keurbijbel, gedrukt in 1702 door de gebroeders Keur uit Dordrecht geschonken door notaris Boonzajer. Het titelblad is in de meeste Statenbijbels hetzelfde, maar de drukkers bepaalden hoeveel kaarten en gravures er afgebeeld werden. Deze telt maar liefst 5 pagina's met ieder zes mooie gravures over bijbelse verhalen.

De tweede is in 1748 in Gorinchem gedrukt door Goetzee op de Langendijk. Hierin staan niet 6, maar 12 mooie landkaarten. In de derde vitrine ligt de oudste uit 1686 met uniek Gorcums zilverwerk op de houten platten. Deze is in 1909 geschonken door de kleindochter van notaris Boonzajer, Cornelia Gerardina Boonzajer. In deze vitrine liggen ook de bijbehorende brieven. In de laatste vitrine prijkt het drukwerk van Van der Putte uit Amsterdam. Deze Statenbijbel uit 1718 heeft bijzondere landkaarten die tot de verbeelding spreken.

De bijbels zijn tijdens openingstijden van de kerk te bewonderen. Een team vrijwilligers is geïnstrueerd hoe de tien kilo zware Statenbijbels met witte handschoenen aan telkens worden opgeborgen in de nieuwe kluis, speciaal hiervoor aangeschaft en ingericht.

Sponsors voor deze restauraties zijn onder andere Fonds Christelijke Belangen, Merwe Oord B.V., Stichting Rivierenlandfonds en Stichting Het Holtzfonds uit Gorinchem, A.A.de Haan Stichting uit Noordeloos en enkele landelijke fondsen.

De officiële presentatie vindt plaats op 11 mei.