Gevarieerde kijk op intolerantie (met FILM)

GORINCHEM - Eigenlijk gaf het projectkoor van de Stichting Vestingdriehoek Vocaal nog het best weer hoe tegenstrijdigheden de tijd rond 1572 beheersten en het land verscheurden. Het koor trad op onder leiding van dirigent Ruben Weverling, na zes weken repeteren, als afsluiting van de officiële opening van de tentoonstelling 'Oog in oog met de Martelaren van Gorcum', die tot en met 26 augustus in het Gorcums Museum is te zien.

Door Everdien Hamann

Het koor zong prachtig in de Grote Kerk en toonde grote veelzijdigheid, waarmee de tijdgeest van toen voelbaar werd. Een sereen Kyrie en Salve Regina met daartegenover het strijdlustige Geuzenlied 'Merck toch hoe Sterck'. Het theatrale optreden met attributen werd afgesloten met een ingetogen La Crimosa uit het Requiem van Mozart. Zo moeten de tegenstellingen toen ongeveer zijn geweest; veel geestelijkheid en spiritualiteit met daartegenover die keiharde strijd, de Tachtigjarige oorlog. De 19 monniken werden door de Geuzen gevangen genomen, per schip naar Brielle gebracht en daar opgehangen en verminkt omdat zij vasthielden aan hun geloof. Dat deze gebeurtenis, dit verhaal, nu actueel is, spreekt voor zich.

Voor de Martelaren van Gorcum is door de eeuwen heen weinig belangstelling geweest. Het leek wel of deze schande verzwegen moest worden. Maar enkelen wisten het en maakten er telkens weer werk van. Ongeveer driehonderd jaar na de brute moordpartij worden de Martelaren heilig verklaard. Een belangrijke gebeurtenis in rooms katholieke kringen, die onder andere door middel van beeldende kunst hieraan uiting gaven.

Oude en nieuwe kunst

Het bijzondere van deze grote expositie in het Gorcums Museum is dat deze juist inzoomt op de beeldende kustvormen en hoe de kunstenaars dit verhaal in het verleden vertelden. Nog nooit zijn zo veel werken over dit onderwerp bijeengebracht. Daarnaast toont het Gorcums Museum ook indrukwekkende hedendaagse kunst over martelaarschap en intolerantie. Daarmee leggen de samenstellers van de tentoonstelling meteen de link naar het hier en nu.

Velen hebben samengewerkt om deze bijzondere expositie tot stand te brengen. Gastconservator Roy Tepe heeft zes jaar onderzoek naar de Martelaren gedaan, zocht en vond op veel plaatsen in Europa en elders in de wereld kunstwerken. Die zijn nu hier voor zover mogelijk samengebracht. ,,Behalve een muurschildering,'' vertelde Roy Tepe tijdens de opening, ,,en de schilderijen die in Italië op het Vaticaan zijn en één werk in Mexico. Maar in het boek zijn daarvan wel afbeeldingen opgenomen.''

Gebrandschilderde ramen

Het boek en tevens catalogus is evenals de tentoonstelling grotendeels door Roy Tepe samengesteld. ,,We willen laten zien hoe het verhaal in beeldende kunstvormen door de eeuwen heen werd verteld,'' lichtte hij toe. De contacten tussen Tepe en Gorinchem bestaan al jaren. ,,Het begon eigenlijk toen het Holzfonds aangaf dat de gebrandschilderde ramen uit de voormalige rooms katholieke kerk over de Martelaren van Gorcum eigenlijk terug zouden moeten komen naar deze stad.'' Eén raam is opgekalefaterd en in de tentoonstelling opgenomen. ,,Het is een stap voorwaarts op weg naar herstel,'' aldus Tepe.

Hij noemde het een 'klein wondertje' dat met zo weinig financiële middelen en personele bezetting zo'n grote tentoonstelling tot stand kon komen op zo'n korte termijn. ,,En daarnaast is er ook nog het ambitieuze programma om een zomer lang activiteiten rond dit thema te organiseren.''

Andere sprekers tijdens de opening waren Tjoerd Zweije, docent van de Uilenhof, die met leerlingen van de school voorstellingen over deze geschiedenis opvoeren, en directeur Piet Hoogendoorn van de Rabobank. Hij prees met name de samenwerking en de gebundelde krachten om dit project op te zetten. ,,De cultuur gaat een andere tijd in, dat vraagt om een andere aanpak.'' Hij riep daarbij Gorinchem op haar centrumfunctie waar te maken. Tenslotte opende pater Ton Peters, lid van de Bisschoppelijke Brielse Commissie en archivaris van de Nederlandse Franciscanen, na een toelichting op de geschiedenis van onder andere de ommegang in Brielle, de tentoonstelling.