Jos Huibers (r.) sprak deze column uit bij de afsluiting van de Maand van Respect,, waar hij de dialoog der columnisten voerde met collega Roy Grünewald
Jos Huibers (r.) sprak deze column uit bij de afsluiting van de Maand van Respect,, waar hij de dialoog der columnisten voerde met collega Roy Grünewald Fotografie Studio Ziezo

Column: Tolerantie en respect

2 december 2022 om 12:47 Column

Onderstaande column schreef De Stad Gorinchem-columnist Jos Huibers ter gelegenheid van de afsluiting van de Maand van het Respect op woensdag 30 december in het Camphusianum gymnasium.

Ooit stond respect voor aanzien, eerbied, waardering, die men heeft voor iemand of of iets vanwege zijn kwaliteiten, prestaties of vaardigheden. Het respect betrof dan bijvoorbeeld de dokter, het hoofd der school, de notaris, de politieagent, de burgemeester en natuurlijk ook de minister en de koningin. En je vader en moeder, dat spreekt. Dergelijke posities bereikte je immers op grond van uitzonderlijke kwaliteiten, prestaties en vaardigheden. In vervlogen tijden was respect vooral iets wat je had voor een ander. En voor de natuur. Als kind mocht ik in de Wassenaarse duinen niet eens een scheet laten. Dat was niet goed voor de plantjes. Voor de natuur moest je respect hebben.

Ja, daar kijkt u van op. Je moet thans tenminste zeventig jaar of ouder zijn - zoals beide hier aanwezige columnisten - om deze betekenis van respect te kennen, zo schijnt het.

Zo ervaart de columnist wanneer hij een zienswijze verkondigt, die anders is dan het meerderheidsstandpunt in de wijk, het dorp, de stad of de kring van gelijkgestemde vrienden. Een meerderheidsstandpunt is immers heilig en wie het betwist wordt gemakkelijk weggezet als een azijnpisser, een negatieveling, een ouwe lul of een zure boomer. Zulks ook door mensen, die zichzelf uiterst tolerant en respectvol wanen.

Respect lijkt thans veelal geworden tot iets waar je recht op hebt. Artikel 1 van de grondwet huldigt de vrijheid van meningsuiting en derhalve moet je alles kunnen zeggen en zijn wat je wilt en verdient dat respect, ook indien datgene wat je zegt of bent van weinig respect getuigt. En wie minder respect ontvangt, dan hij of zij zichzelf waardig acht, heeft alle recht zich gekrenkt te voelen en te gedragen.

Zoals de begenadigde voetballer Christiano Ronaldo in zijn nadagen, die zegt geen respect te kunnen hebben voor de trainer, louter omdat hij van deze trainer geen respect ervaart, omdat deze hem niet meer elke wedstrijd opstelt. Terwijl ook objectief gesproken een topvoetballer, anders dan een columnist, op enig moment te oud kan worden voor het topvoetbal. Je hoeft geen respect op te brengen om respect te eisen. Zoal de rapper roept of rapt: You better respect me, or I will kill you en zulks in vele varianten. Of wat dacht u van de dokter of van het hoofd der school of de politie-inspecteur of de minister of de burgemeester, ooit gerespecteerd, maar nu gekielhaald en bespot als hij of zij of hen geen respect heeft voor de kwakzalver, de belhamel, de crimineel, de wetsovertreder of de getractoriseerde boer, de stikstof- of klimaatontkenner of de ontwerper van complottheorieën.

Ik heb mij noodgedwongen verdiept in de hedendaagse betekenis van de termen tolerantie en respect sinds mijn kleinzoon mij, steeds als we Gorinchem binnenrijden, vraagt: ,,Opa, wat betekent dat ook weer, Stad van Tolerantie?” Het antwoord heb ik uit mijn hoofd geleerd. Tolerantie wil zeggen dat je erkent dat er naast je eigen denkbeelden, gewoonten en kenmerken, andere zijn van gelijke waarde. En dat meningen en gedragingen, die afwijken van die van jou niet met straffen en sancties in welke vorm dan ook bestreden worden. En hoewel deze woorden nog wat groot zijn voor deze wakkere knaap, lijkt hij het, na enig doorvragen, toch te begrijpen, getuige deze vraag: ,,Dus als Thierry in mijn klas zegt, dat alle vluchtelingen terroristen en gelukzoekers zijn en dat ze op moeten rotten, dan moet ik dat gewoon goedvinden?” En dan zeg ik braaf: ,,Ja, want dat is de mening van Thierry. Misschien heeft hij dat van zijn vader gehoord of van zijn moeder, waar hij veel van houdt. Je hoeft het natuurlijk niet met hem eens te zijn, maar je mag hem ook geen lul vinden of noemen, omdat hij dat zegt. Je kan hem wel vertellen hoe jij erover denkt.” 

,,Maar dan slaat hij me in elkaar en hij is sterk”, zegt kleinzoon dan. En dan, na een kleine denkpauze: ,,Mag hij dan eigenlijk nog wel in Gorinchem wonen, want wij zijn toch van de Tolerantie, toch, opa?”

,,Tja”, zeg ik dan, ,,ik denk dat Thierry en zijn ouders vinden, dat we ook respect moeten hebben voor hun mening, ook als deze van weinig respect getuigt.”

Respect en tolerantie, het is zo makkelijk gezegd en zo moeilijk gedaan. De termen zijn zo afgeleefd en uitgehold en naar ieders smaak aangepast. In tijden, waarin het collectief narcisme in de westerse wereld oprukt en het geloof in de eigen morele superioriteit met rasse schreden groeit, valt het steeds moeilijker ook het gelijk van de ander te zien of de andere mening te respecteren. Hoe dikker de lijnen, waarmee we onze grenzen markeren, hoe gemakkelijker deze overschreden worden, des te meer we houden van onszelf en ons gedachtegoed, hoe eerder we gekrenkt raken. En snelle krenking staat tolerantie in de weg. Het heilige geloof in het eigen gelijk leidt tot meer verdeeldheid, een afnemende bereidheid om samen te werken, een steeds groter aantal politieke partijen en bewegingen en per slot onbestuurbaarheid.

Respect is toch vooral de mate waarin het lukt door de ogen van de ander naar de eigen waarheid te kijken en diens kijk welwillend en serieus te overwegen. Door de ogen van de drag queen en de transgender naar de afkeurende blikken van de mensen rondom. Maar ook door de ogen van de behoudende senior, die het gedrag van de drag queen als potsierlijk en provocerend ervaart. Door de ogen van de leerling, die worstelt met zijn seksuele geaardheid in de orthodoxe schoolomgeving, maar ook door de ogen van de ouder, die vanuit een diepe overtuiging - en op basis wat hij of zij als liefde ziet - juist bewust gekozen heeft voor het Gomarus College voor het kind. Door de ogen van de asielzoeker, die oorlog, dood en honger is ontvlucht en ziet hoe een tijdelijke opvang door boze mensen wordt belaagd en in brand gestoken, maar ook door de ogen van de dorpeling, die de komst van de vluchteling ziet als een ernstige bedreiging voor het eigen welzijn, welstand en geluk. Door de ogen van de klimaatactivist, die de aarde teloor ziet gaan aan economisch gewin, uitbuiting en misbruik, maar ook door de ogen van de complotdenker, die liever gelooft dat er geen dreiging is, zodat het blije leven zorgeloos kan worden voortgezet. Door de ogen van de Oekraïner als hij Poetin ziet, maar ook door de ogen van Poetin, die bedreiging ziet als hij kijkt naar de arrogante superioriteit van het Westen.

,,Maar als je door zoveel ogen kijkt”, zou mijn kleinzoon kunnen zeggen, ,,dan kun je toch geen besluit meer nemen, dan kun je toch niks meer vinden.” En zo is het natuurlijk ook. Maar respect betekent juist, dat de denkbeelden, kenmerken en meningen van diegenen, die wij gekozen hebben om voor ons besluiten te nemen, net zoveel waarde hebben als die van jou. En dat die, in de gegeven omstandigheden meer doorslag geven, omdat ze juist in meerderheid gekozen zijn om besluiten te nemen. En dat zij dat doen met respect voor andere meningen en denkbeelden en die meenemen in hun besluiten. Want respect kan alleen in wederkerigheid bestaan.

Respect en tolerantie, het is zo makkelijk gezegd en zo moeilijk gedaan. Daarom is een blijvende bezinning op de betekenis ervan in een Tuin van Aandacht zo goed en nodig. En ik wil er voor pleiten, dat elke inwoner van deze Stad van Tolerantie er verplicht tenminste een volledige kalenderdag per maand doorbrengt. Op straffe van een verhuizing naar Volendam. Of Urk.

Jos Huibers

advertentie
advertentie