Afbeelding
Ted van Aanholt

Zeven wezenlijke vragen om jezelf te stellen: ‘Kijk buiten je eigen kaders’

18 februari 2021 om 15:00 Geloof & Zingeving

GORINCHEM Door verhalen te vertellen kunnen we veel over onszelf ontdekken. Zeker op kantelpunten in het leven. Loopbaanbegeleider Ignace de Haes formuleerde zeven wezenlijke vragen die je kunt stellen om verhalen te ontlokken. ,,Het is een mooie apk. Om de vijf jaar zou je deze vragen voor jezelf moeten beantwoorden, ongeacht waar je staat. Zo kun je ontdekken of je goed zit in jezelf en je relaties, of je de juiste keuzes hebt gemaakt en of je je passies kunt waarmaken.” 

Het uitgangspunt van loopbaanbegeleider Ignace de Haes (1957) is dat het formuleren van authentieke verhalen, perspectief en levenszin biedt. Dagelijks spreekt hij mensen over belangrijke kantelpunten in hun leven. Een student die voor het eerst gaat solliciteren, iemand die na zijn pensioen eindelijk echt tijd wil nemen voor het goede leven. En over alle keuzes daar tussenin. Hoe kunnen verhalen ons helpen te ontdekken wat we willen in het leven? ,,In alle jaren dat ik dit doe werd mij duidelijk dat de vragen ‘Wie ben ik?’ en ‘Wat wil ik?’ niet te beantwoorden zijn. Onmogelijk. Door andere vragen te stellen kom je er veel beter achter wie je bent en wat je wilt.” De Haes formuleerde zeven wezenlijke vragen die je kunt stellen om verhalen te ontlokken. Verhalen die ons helpen ontdekken wie we zijn en wat we willen in het leven. 

Wat bracht jou bij verhalen?

,,Toen ik als loopbaanbegeleider op de universiteit ging werken, werd mij meteen duidelijk dat diploma en ervaring niet doorslaggevend zijn om ergens te worden aangenomen. Er is altijd iemand met meer ervaring dan jij en er is altijd iemand met betere punten dan jij. Je komt er door een goed verhaal te hebben. Hoe kom je aan een goed verhaal? De gedragswetenschapper Mark Savickas heeft een methode ontwikkeld waarmee hij verhalen ontlokt die ertoe doen. Daar ben ik mee aan de slag gegaan. Als mensen hebben we de neiging om heel veel te reflecteren, te analyseren, in grote structuren te denken. Terwijl we eigenlijk veel meer behoefte hebben aan verhalen. De impactmomenten in je leven zijn geen structurele processen, maar gebeurtenissen met een tijd en plaats.”

Dit artikel is een samenwerking met onze mediapartner Volzin. Meer van dit soort artikelen zijn te lezen op onze website in de rubriek Mijn Leven/Geloof & Zingeving.

,,De mens is opgebouwd uit talrijke verschillende verhalen. Verhalen die lang niet altijd coherent zijn. Wanneer ik mensen begeleid wil ik ze ontlokken deze verhalen te vertellen. Om authentieke verhalen te vertellen, zonder bij voorbaat grenzen af te bakenen in wat je vertelt. Dat je denkt: dit is logisch, dit is niet logisch, dus dat vertel ik niet. Alleen als je deze grenzen loslaat, leer je jezelf echt kennen. Vervolgens kun je alle verhalen naast elkaar leggen en een coherentie ontdekken. Oh, het is logisch dat ik die richting heb gekozen. Oh, het is logisch dat ik van diegene houd.”

In alle jaren dat ik dit doe werd mij duidelijk dat de vragen ‘wie ben ik?’ en ‘wat wil ik?’ niet te beantwoorden zijn

Kun je een voorbeeld geven? 

,,Ik voetbal. Mijn hele leven lang, al vanaf mijn jeugd. En altijd sta ik linksbuiten op het veld. Op die positie voel ik mij het meest prettig in het spel. Ik heb nagedacht: waarom trek ik automatisch naar die positie toe? Wat vertelt dat over mij? Er zijn twee specifieke vaardigheden die belangrijk zijn als linksbuiten: accelereren en anticiperen. Ik kan hard rennen, ben goed in versnellen, en weet vaak dat een bal geschoten wordt voordat anderen dat doorhebben. Ook in mijn werk haal ik veel plezier uit deze vaardigheden.”

,,In dit voorbeeld is voor mij een incoherentie heel duidelijk geworden, namelijk de verschillen tussen mijn positie op het voetbalveld en in mijn werk. Een tijdje werkte ik als manager bij een hulporganisatie. Als manager sta je midden op het veld. Er komt veel op je af. Je zet de lijnen uit, controleert het spel, houdt overzicht. Ik kwam er na een paar jaar achter dat dit niet bij mij past. Ik vind het vreselijk om te controleren. Net als dat ik het vreselijk vind om in het middenveld te staan. Daar hoor ik niet thuis. Ik sta liever linksbuiten.”

De Haes wil iedereen stimuleren om, bij het maken van keuzes in een carrière, hobby’s niet over het hoofd te zien. ,,In je vrije tijd kun je dingen vrij doen. Je hebt er zelf voor gekozen. De één voetbalt, een ander doet aan yoga en weer een ander kookt. Juist omdat je er vrij voor gekozen hebt, doe je iets dat je leuk vindt. Het is mooi om je bewust te zijn van de vaardigheden die daarbij komen kijken. Daardoor leer je jezelf pas echt goed kennen en die vaardigheden kun je ook elders inzetten, zoals bijvoorbeeld op je werk.”

De zinnen die je over jezelf zegt, over het leven, kunnen altijd een andere betekenis krijgen. Altijd.

Je zegt: slechts één woord kan een wereldbeeld op zijn kop zetten. 

,,Voor mij werd dit duidelijk door te reflecteren op de eerste zin van de Bijbel. Er zijn maar weinig zinnen zo belangrijk als de openingszin van de Bijbel. In het begin schiep God de hemel en de aarde. Al twintig eeuwen ligt deze zin vast. Over de hele wereld staat hij in het geheugen van mensen gegrift. Dat is hem dus, die regel. Op de universiteit in Nijmegen was er één hoogleraar die is gaan twijfelen, onderzoek gaan doen: Ellen van Wolde. Zij merkte op dat er drie andere interpretaties aan deze zin gegeven kunnen worden. In het Hebreeuws mist het voorzetsel bij ‘in het begin’. Dat betekent volgens haar dat het niet gaat om het begin van de schepping, maar om het begin van het verhaal. Bovendien kan het Hebreeuwse woord voor God, ook ‘Godental’ betekenen, en volgens haar is dit het geval. Tot slot betekent het Hebreeuwse woord bara volgens Van Wolde niet scheppen, maar scheiden. De eerste zin kun je dus ook lezen als: ‘In het begin van dit verhaal was er een Godental dat de aarde van de hemel scheidt’.”

,,Een totaal andere zin met een totaal ander idee van God. Dit was voor mij de eyeopener. Als zelfs deze zin anders geïnterpreteerd kan worden, dan kan het dus met alle zinnen. Ook wat je over jezelf zegt. De zinnen die je over jezelf zegt, over het leven, kunnen altijd een andere betekenis krijgen. Altijd.”

Zeven wezenlijke vragen
1. Wat doe ik het liefst in mijn vrije tijd?
2. Noem drie favoriete rolmodellen. Wie hebben je geïnspireerd en wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen jou en deze rolmodellen?
3. Welke drie verhalen uit een boek, film of serie spreken je aan? Wat zijn je favoriete scènes en wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen die verhalen en jouw verhaal?
4. Welke drie gebeurtenissen hebben de meeste impact op je leven gehad? Wat voor kracht heb je uit deze gebeurtenissen gehaald?
5. Wat brengt mij het goede leven? Wat heb ik nodig om dat te bereiken?
6. Wat wil ik? Schrijf een fictieverhaal van hoogstens één pagina over alles wat je wilt.
7. Wat is je levensmotto?

De Haes illustreert dit met het voorbeeld van een studente die hij heeft ontmoet. ,,Toen dit meisje bij mij kwam was ze heel ongelukkig, ze kon bijna niet meer studeren, dacht aan suïcide. Dat heeft ze kunnen omdraaien. Daar was slechts één woord voor nodig. Eén letter verschil. Zij vertelde: ‘Ik liep hard, ondanks mijn slechte fysieke gesteldheid, maar dat was nooit ver genoeg. Hardlopen was voor mij letterlijk doorlopen. Gelukkig heb ik deze doodlopende weg kunnen verlaten en gebruik ik mijn eigen ervaringen om anderen te laten zien dat elke weg zin heeft en nooit doodlopend hoeft te zijn, maar doorlopend.’”

Erkennen dat je iets niet weet is een heel mooi begin van zelfonderzoek

,,Eén woord verschil. Van doodlopen naar doorlopen. Deze veranderde letter schudde haar wereld op zijn grondvesten. Dood werd leven. Dat is waar zingeving wat mij betreft om draait. Je begint met een zin die gegeven is, en die verander je.”

Hoe spelen verhalen een rol bij afscheid nemen en iets nieuws beginnen?

,,Om dat te kunnen beantwoorden kom ik terug bij de eerste zin van de Bijbel. Een ontdekking van Ellen van Wolde is dat het Hebreeuwse woord bara niet ‘scheppen’ betekent, maar ‘scheiden’. Daar is een hele controverse omheen gekomen: is het nou scheppen of scheiden? Ik ben tot de conclusie gekomen dat het scheppen én scheiden is. Want zo zit de wereld echt in elkaar. Je scheidt iets om opnieuw iets te scheppen.”

,,Toen mijn moeder nog leefde bezochten we vaak de as van mijn vader, die bij een bepaalde boom was uitgestrooid. Een keer gingen we daar heen en toen zei mijn moeder: ‘Ja, ik wil dat mijn as daar later bij komt’. Ze keek naar boven. Gescheiden zijn van haar echtgenoot schepte gelijk iets nieuws. Namelijk om samen met haar man in de hemel te zijn. Ik ben ervan overtuigd dat elk afscheid gelijk iets nieuws schept. Op dezelfde manier kun je pas echt aan iets nieuws beginnen, als je afscheid hebt genomen van wat er daarvoor is. Ook in verhalen. Scheppen en scheiden horen bij elkaar.”

We pretenderen te veel te weten. Terwijl we de toekomst juist nooit kunnen kennen. Dat heeft de coronatijd ons laten zien.

Iets nieuws beginnen betekent ook: niet weten wat je te wachten staat. 

,,We pretenderen te veel te weten. Terwijl we de toekomst juist nooit kunnen kennen. Dat heeft de coronatijd ons laten zien. Wat er in de toekomst gebeurt kan altijd anders zijn dan je had verwacht. Regelmatig spreek ik studenten die niet blij zijn met hun studie. Ze hebben verkeerd gekozen. Hoe komt het dat ze verkeerd hebben gekozen? Vaak zeggen ze dan: ik wist niet wat ik wilde studeren, maar ik heb gedaan wat mijn ouders zeiden, want die wisten het wel. Ik heb gedaan wat mijn decaan of leraren op school zeiden, want die wisten het wel. Ik heb gedaan wat de maatschappij zei dat ik moest doen. Zij maakten hun studiekeus zonder na te denken wat ze zelf eigenlijk wilden.”

,,Mijn pleidooi is dat erkennen dat je iets niet weet een heel mooi begin is van zelfonderzoek. Je stelt jezelf de vraag: wat betekent het voor mij, dat ik dit niet weet? Ik veel gevallen zit er achter het ‘niet-weten’ iets heel anders. Bijvoorbeeld: ik schaam me, ik voel me onzeker, voel me schuldig. Als je hebt ontdekt waar het daadwerkelijk om draait, dan ben je al veel verder.”

,,Ook universitair onderzoek gaat uit van het niet-weten. Je stelt een onderzoeksvraag, een hypothese, en dan ga je data verzamelen om erachter te komen wat je niet weet. Door op deze manier te denken word je niet al van tevoren of door iemand anders een bepaalde richting op geduwd. Hetzelfde zou moeten gebeuren met je eigen loopbaan, je eigen leven. Als je zegt: ‘Ik weet het’, dan is er geen ruimte meer voor iets anders. Als je uitgaat van het niet-weten sta je open voor de dingen die naar je toekomen.”

Wat is jouw advies aan mensen die een andere weg willen inslaan in hun leven?

,,Ik wil iedereen aanraden om de zeven vragen te beantwoorden. Eerst voor jezelf, maar daarna vooral ook in dialoog met iemand anders. Dat is belangrijk. Die ander zorgt ervoor dat je met een ander perspectief naar je eigen antwoorden kunt kijken. Het scherpt jou, brengt je op nieuwe ideeën, zorgt ervoor dat je buiten je eigen kaders kunt kijken. Dat is mijn belangrijkste advies. Probeer de vragen te beantwoorden en ga vervolgens ook de dialoog aan. Eigenlijk zijn deze vragen een mooie apk. Om de vijf jaar zou je deze vragen voor jezelf moeten beantwoorden, ongeacht waar je staat. Zo kun je ontdekken of je goed zit in jezelf en je relaties, of je de juiste keuzes hebt gemaakt en of je je passies kunt waarmaken.”

In maart 2021 verschijnt van Ignace de Haes een boek over storytelling bij uitgeverij Novum. Eerder schreef De Haes Bomen over de weg naar Santiago. Lees meer op www.ignacedehaes.ruhosting.nl

door Jasmijn Olk

Wat is Volzin? Volzin is een magazine voor religie en samenleving. Volzin beschrijft de levensbeschouwelijke diversiteit in Nederland en organiseert zingevende activiteiten als lezingen, thema-avonden, boekprojecten en een jaarlijkse schrijfwedstrijd. Kijk voor meer informatie op www.volzin.nu

advertentie
advertentie