Gedenkteken

Vorig jaar zomer waren we in Noorwegen op vakantie. Een van de campings die we bezochten, was camping Utvika. Deze camping ligt recht tegenover het eiland Utoya. Het eiland waar Anders Breivik in juli 2011 69 jongeren van de Noorse Arbeiderspartij vermoordde. De gasten van deze camping hebben een belangrijke rol gespeeld in het opvangen van de jongeren die het eiland wisten te ontvluchten. Op de camping staat dan ook een gedenkteken ter herinnering aan die vreselijke dag in juli 2011.  

Ik moet heel eerlijk zeggen: dat gedenkteken hoefde van mij niet zo. Als Hollandse toerist vond ik de wetenschap dat er aan de overkant van het water iets vreselijks was gebeurd al confronterend genoeg. Ik wilde eigenlijk niet nog eens extra aan het drama herinnerd worden terwijl we plezier hadden op het kleine strandje bij de camping. Toch stond het gedenkteken daar wel. Niet voor mij, maar voor gasten van de camping die de jongeren destijds te hulp waren geschoten. Zij hadden wél behoefte aan een plek om bij die ene vreselijke dag stil te kunnen staan.   

En zo gaat dat met gedenktekens. Sommigen vinden een fysieke gedenkplek niet nodig, anderen vinden de reden voor het gedenkteken onzin en weer anderen beginnen direct veel verschrikkelijkere dingen te roepen, waar dan ook maar een gedenkteken voor moet komen. Ik zie het nu ook gebeuren op Facebook.  

Helga Buitelaar schrijft: ,,Laten we er dan een gedenkteken van maken voor alle mensen die onbeschrijfelijk lijden. Ik vind dit zo’n dolk in de rug van bv mensen die kanker hebben en jaren vechten voor hun leven. Er is geen vaccin of een seizoen waarin het effe luwt. Zij krijgen geen gedenkteken als ze uiteindelijk de strijd verliezen. Bitter...” En krijgt met haar reactie veel bijval van anderen.  Bijvoorbeeld van Tasoula Voudouri. Zij reageert: ,,Vind dat echt nergens voor nodig. Zoveel ander leed geweest. Ook niet echt iets waar ik aan herinnerd wil blijven.” 

En ergens snap ik deze reacties wel. Net als Tasoula wilde ik op die Noorse camping ook niet herinnerd worden aan het leed wat zich daar had afgespeeld. En inderdaad, wat Helga zegt is ook waar: er zijn zoveel mensen die al jaren vechten voor hun leven. Waarom is daar geen gedenkteken voor? Aan de andere kant: er zijn blijkbaar mensen die blijkbaar wél behoefte hebben aan zo’n gedenkteken. Die het wél belangrijk vinden dat er plek komt waar ze stil kunnen staan bij de gevolgen van de coronapandemie.  

Want zo gaat dat met gedenktekens. Vaak gaat het om een kleine groep die er behoefte aan heeft. Neem bijvoorbeeld de Vlindertuin die deze week is geopend. Een gedenkplaats voor kinderen die als gevolg van een te vroeg afgebroken zwangerschap voor 24 weken overlijden. Hoe vreselijk verdrietig de reden ook is, ook hier zullen mensen zijn die er geen behoefte aan hebben, andere dingen vele malen erger vinden of juist liever niet herinnerd willen worden aan het leed. En toch is deze Vlindertuin er gekomen, voor al die mensen die er wél behoefte hebben. Laten we die mogelijkheid ook geven aan mensen die stil willen kunnen staan bij de coronapandemie.  

Mirjam de Swart